sobota, 16 marca 2013

Rodzina Dohrn.


Rodzina Dohrn w Klęskowie (Szczecin). 

Zapewne każdy z nas przechodząc uicą Chłopską w pobliżu kościoła zauważył tajemnicze ruiny, pozostałości po budynkach dawnych mieszkańcach tego miejsca.
Historia świetności tych budowli sięga XVIII wieku i kończy się w 1945 roku, po walkach podczas II Wojny Światowej. Od tego czasu ruiny są znakiem przemijającego czasu i burzliwej historii.

Chciałabym pokrótce przybliżyć dzieje mieszkańców tego miejsca. Rodzina Dohrn, bo o niej będzie tu mowa, była znana nie tylko w ówczesnym Szczecinie. Ich przedsiębiorczość, zasługi dla nauki, kultury i sztuki doceniano w całej Europie. Tutaj pracowali, odpoczywali i do tego miejsca zapraszali znanych szczecińskich przedsiębiorców oraz artystów. Historia zaczyna się od Heinricha Dohrna a kończy na Boguslavie, ostatnim właścicielu tych terenów.



Heinrich Dohrn (*1769 †1852)

Urodził się 06.12.1769 w Poznaniu. Heinrich Dohrn był dobrze prosperującym szczecińskim kupcem, przedsiębiorcą i przemysłowcem.
Do Szczecina [Stettin] przybył w 1790 roku. W roku 1797 wydzierżawił od G.M. Warnshagena ziemię przy kościele w Klęskowie [Hökendorf], którą dwadzieścia lat później  wykupił.
Od 1799 był współudziałowcem w firmie „John und Dohrn” - handel towarami kolonialnymi. Następnie założył spółkę akcyjną „Pommersche-Provinzial-Zuckersiederei”, w której był dyrektorem.
Dohrn wybudował swoją posiadłość przy Langestrasse 77 (ul. Chłopska). Składała się ona z budynków mieszkalnych oraz szklarni. Na terenie posiadłości była także z plantacja różnorakich drzew, krzewów i kwiatów. Roślinność posadzona przez Heinricha Dohrna obejmowała znaczne spektrum: od pospolitych dębów i klonów, aż po egzotyczne palmy.

Widok od strony obecnego Parku Bukowe-Klęskowo na posiadłość Dohrn. W tle kościół przy ul. Kolorowych Domów (jeszcze z wieżą).



Teren parku został podzielony na dwie części: zamkniętą, gdzie spotykała się szczecińska elita oraz otwartą, dokąd wejść i podziwiać różnorakie okazy roślinności mógł każdy.
Posiadłość Dohrn została zniszczona w czasie II Wojny Światowej, a po egzotycznych roślinach nie został już żaden ślad.

Heinrich Dohrn interesował się literaturą, muzyką oraz naukami zoologicznymi, szczególnie entomologią, będąc m.in. koneserem muzyki, przyjaźnił się z wieloma znanymi kompozytorami i pisarzami (m.in. Mendelssohn-Bartholdy był ojcem chrzestnym Antona Dohrna).
W ślady ojca poszedł syn, a także wnukowie. Dzięki swoim dokonaniom śmiało mogą być określani mecenasami kultury.
Ciekawostką jest fakt, że to właśnie u Heinricha Dohrna pierwszy raz zaśpiewała sopranistka Jenny Lind, znana w Europie szwedzka śpiewaczka operowa (podkochiwał się w niej Hans Christian Andersen, a Fryderyk Chopin odrzucił jej oświadczyny).


Carl August Dohrn (*1803/1806 †1892)



Urodził się w Szczecinie 27.06.1803 lub 1806 roku. Z wykształcenia był prawnikiem, choć podobno przerwał studia.
Interesował się, podobnie jak ojciec, muzyką i literaturą, ale jego prawdziwą pasją była entomologia. To za zasługi w tej dziedzinie otrzymał w 1862 roku tytuł doktora honoris causa uniwersytetu w Królewcu/Kaliningradzie [Königsberg]. Carl August Dohrn założył towarzystwo entomologiczne „Stettiner Entomologische Verein”, którego pierwszym prezesem był dr Wilhelm Ludwig Ewald Schmidt. Towarzystwo wydawało rocznik, w którym publikowano prace naukowe m.in. Antona Dohrna.
Posiadał prywatny zbiór książek, który rozrastał z każdym rokiem się o nowe, fachowe pozycje dotyczące entomologii. Był również właścicielem słynnej na całą Europę kolekcji ok. 40.000 chrząszczy. Oba zbiory zostały przekazane powstałemu w Szczecinie muzeum; niestety w czasie II W.Ś. Uległy prawie całkowitemu zniszczeniu.

Ożeniony z Adelheit Dietrich, miał z nią czwórkę dzieci:
  1. córka, której wnukiem był znany dyrygent i kompozytor Willhelm Furtwängler (jeden z najbardziej znaczących dyrygentów XX wieku)
  2. Heinrich Wolfgang Ludwig (*1838 †1913)
  3. Willhelm (*1839 †???)
  4. Anton Felix (*1840 †1909)

Heinrich Wolfgang Ludwig Dohrn (*1838 †1913)

Heinrich podczas budowy Manzelbrunen

Heinrich Wolfgang Ludwig Dohrn był przedsiębiorcą (miał własną plantację tytoniu na Sumatrze), entomologiem i politykiem. 02.12.1912 r. został honorowym obywatelem Szczecina.
Dzięki jego staraniom utworzone zostało Pommersches Museum, obecne Muzeum Narodowe w Szczecinie. Także jego pomysłem było utworzenie kolekcji kopii posągów antycznych, a później także renesansowych.
Koszty wykonania posągów poniosła fundacja Heinricha Dohrna wraz ze szczecińskimi darczyńcami (zamożni mieszkańcy Szczecina). Posągi zrobione zostały z brązu, miedzi z cyną oraz z marmuru.
Albert E. Toeffler (właściciel fabryki cementu w pobliżu obecnego jez. Szmaragdowego) ufundował wykonanie kopii  pomnika kondotiera Bartolomeo Colleoniego autorstwa Andrei del Verrocchio oraz  marmurowego pomnika Mojżesza dłuta Michała Anioła.
Niestety idea nie została przez następców kontynuowana (opis dziejów napisał Torney).
 page4image7768
Anton Felix Dohrn (*1840 †1909)

Anton Dohrn, autor portretu: Hans von Marées (1873r.)


Urodził się w Szczecinie jako najmłodszy z czwórki dzieci: Carla Augusta Dohrna i jego żony Adelheit z domu Dietrich. Anton podobnie jak ojciec i dziadek odziedziczył zainteresowanie nauką a szczególnie entomologią oraz muzyką
i literaturą. Przyjaźnili się się z wieloma znaczącymi osobistościami, a jedną z nich był Felix Mendelssohn-Bartholdy, wybitny niemiecki kompozytor, pianista
i organista (był ojcem chrzestnym Antona).

Na świadectwie maturalnym Antona ze szczecińskiego gimnazjum widniała taka uwaga: „w wielu przedmiotach, szczególnie w matematyce jego dążenie do wiedzy było ponad przeciętne”. Już wtedy miał on swój udział w publikacjach ukazujących się na łamach szczecińskiego czasopisma entomologicznego.
Po maturze studiował nauki przyrodnicze w Królewcu/Kaliningradzie [Königsberg] Bonn, Berlinie (praca promocyjna) i Jenie (habilitacja). W międzyczasie odbył dobrowolną, roczną służbę wojskową w lekkiej kawalerii Königshusaren (od października 1860 r.) w Bonn.



Dohrn promował się pracą „Anatomia tarczówki rudonogiej” (Hemiptere) w Berlinie, tytuł doktora uzyskał w 1865 roku w Breslau (Wrocław), a habilitował się w Jenie w roku 1868 pracą pod tytułem „Studia entomologii i genealogii stawonogów” (Antropoden). W Jenie w latach 1868-1879 uzyskał również tytuł docenta zoologii.

Zimę 1868/69 spędził nad badaniami naukowymi w Messinie (Mesyna, Włochy), gdzie zaprzyjaźnił się z polską rodziną Baranowskich, która emigrowała tu z powodu represji, jakie dotknęły Grzegorza Baranowskiego po upadku powstania w 1863 r. Inne źródła podają, że von Baranowski był rosyjskim (zapewne z racji zaborów) radcą stanu, który wyemigrował do Włoch.

Niedługo potem, 03.06.1874 r., ożenił się z córką Grzegorza, Marią Baranowską (*1856 †1918), z którą miał 5 dzieci.

Anton Dohrn zajmował się entomologią. Jego badania naukowe ukierunkowane były na kręgowce żyjące w morzach i oceanach. Był zwolennikiem i badaczem teorii darwinizmu u kręgowców – przyjaźnił się z Karolem Darwinem i Ernestem Haeckelem, i to oni go  zaintrygowali swoimi teoriami. 
W roku 1870 rozpoczął rozmowy i dyskusję celem utworzenia oraz budowy zoologicznej stacji badawczej w Neapolu (rozmowy w związku z wybuchem wojny musiały zostać niestety przerwane).
Ciekawostką jest książka, w której opublikowano 41 wysłanych i niewysłanych listów – dyskusji które prowadzili Anton Dohrn i wybitny naukowiec Karl Ernst von Baer (*1792 †1876). Jeden z nich był nadany w Klęskowie [Hökendorf] w dniu 08.07.1875 (pozostałe miejsca to głównie Szczecin).

Po pokojowym rozejmie Dohrn powrócił do Neapolu, gdzie po długich staraniach w roku 1872 zaczęto budowę stacji. Oficjalne otwarcie miało miejsce w kwietniu 1874 r. Stacja badawcza była i jest dostępna dla oglądających, ale głównym jej celem były badania nad morskimi kręgowcami. Można tam oglądać nie tylko zebrane okazy zwierząt - atrakcją jest ponadto akwarium.



Stacja badawcza w Neapolu w czasach dzisiejszych (foto http://www.szn.it)


Anton Dohrn prowadził badania na zwierzętami, pisał artykuły i samodzielne prace naukowe, udoskonalał i powiększał swoje dzieło, tworząc w końcu nowoczesną stację badawczą, która obecnie jest najstarszą tego typu działającą stacją na świecie.

Największym dziełem Antona jest praca „Studia nad prehistorycznymi kręgowcami”, która zawiera przełomowe hipotezy min. dotyczące pochodzenia kręgowców z poruszających się na brzuchu pierścienic oraz przeobrażenia się brzucha na dwie części: brzuch i plecy.


Anton Dohrn w laboratorium (1889).



Pomysłem Antona była również budowa zdatnego do żeglugi statku z laboratoriami i pełną infrastrukturą, umożliwiającą długie podróże dla różnych naukowców. Statek miał być częścią stacji zoologicznej w Neapolu.
Pomysł ten zrealizował dopiero jego syn, Reinhard w roku 1913. Niestety na skutek wybuchu wojny statek o imieniu „Anton Dohrn” został zarekwirowany i nigdy go już nie odzyskano.

Wszystkie prace Dohrna odbiły się dużym echem nie tylko wśród naukowców, miał on również duże poparcie u ówczesnego księcia, a później Cesarza Friedricha, jak i u Barona Savarese - ówczesnego Majorarität państwa przydzielonego do Neapolu.
Odkrytą na Atlantyku, przez samego dyrektora instytutu, wyspę wulkaniczną nazwano na cześć naukowca „Anton Dohrn Seamount” (lub Anton-Dohrn-Kuppe).




Reinhard Dohrn z ojcem. 


Felix umarł w München 26.09.1909 r. na chorobę serca.

Dzieci Antona Dohrna (*1840 †1909) i Marie Dohrn-Baranowskiej (*1856 †1918):
  1. Boguslav (*1875 †1960)
  2. Catharina (*1876 †1877)
  3. Wolfgang (*1878 †1914) [zginął na skutek wypadku na nartach w Alpach]
  4. Reinhard (*1880 †1962)
  5. Harald (*1885 †1945) [rozstrzelony przez SS-Komando dn.29.04. w München]




Anton Dohrn z żoną i synami.


Reinhard po śmierci ojca został dyrektorem Zoologicznej Stacji Badawczej w Neapolu.

W 1940 roku Theodor Heuss napisał biografię pod tytułem „Anton Dohrn w Neapolu”.


Marie Dohrn-Baranowska (*1856 †1918)



Polka z pochodzenia. Była tłumaczką literatury obcej, głównie z języka polskiego na niemiecki. Jej tłumaczenie studium historycznego o Sejmie Czteroletnim ks. Waleriana Kalinki zostało wydane w Niemczech, wzbudzając poruszenie wśród czytelników.
Maria znała kilka języków, w tym dialekt neapolitański, który ułatwił jej i rodzinie integrację z mieszkańcami Neapolu.
Na jej pogrzebie pojawił się między innymi pisarz i poeta Tadeusz Teodor Miciński, który ginie z rąk nieznanych sprawców w drodze powrotnej.

Niektóre źródła:
1. http://zbc.ksiaznica.szczecin.pl/dlibra

2. http://www.prawobrzeze.eu 

3. fragmenty postu Torney'a
---
Tekst chroniony prawem autorskim. Wykorzystanie w całości lub fragmentach zabronione.
page11image2288

1 komentarz:

  1. Gratuluje zebranych informacji o rodzinie Dohrn.Takze entomolog Maria W

    OdpowiedzUsuń